Maria met Kind, gezeten op een zodenbank ca. 1450

Tegen het einde van de Middeleeuwen raakten schilders en beeldhouwers
ten noorden van de Alpen steeds meer beïnvloed door de kunst van de Italiaanse Renaissance. Deze deed in de beeldende kunst omstreeks 1400 zijn intrede en wordt gekenmerkt door een nieuwe belangstelling voor de kunst en literatuur van de klassieke oudheid (het tijdperk van de oude Grieken en de Romeinen). Vooral de klassieke beeldhouwkunst, waarvan in Italië nog voldoende voorbeelden waren te vinden, vormde een belangrijke inspiratiebron voor de weergave van het menselijk naakt. Door de herontdekking van de klassieke auteurs maakten kunstenaars bovendien kennis met de helden- en godenwereld uit de Griekse en Romeinse mythologie. Kunstenaars werden, althans in Italië, voortaan geacht geleerd te zijn. Wie succes had, mengde zich aan het hof in de hoogste kringen. Het geleerde kunstenaarsideaal zoals dat in Zuid-Europa bestond, kende men in de Nederlanden in de vijftiende eeuw nog nauwelijks.
Ook Nederlandse kunstenaars begonnen na 1400 meer te letten op een juiste weergave van proporties en anatomie van mensen en op waarheidsgetrouwe landschappen met een realistisch aandoend perspectief. Hoe goed gelijkend hun landschappen soms ook zijn, zij werden samengesteld uit verschillende elementen die handig met elkaar werden verbonden. Zo komen we Nederlandse kerktorens tegen in taferelen die zich afspelen in het Midden-Oosten. In de Zuidelijke Nederlanden is deze ontwikkeling goed te volgen in het werk van de zogeheten Vlaamse Primitieven, onder wie Jan van Eyck en Dieric Bouts.

Behalve portretten waren de thema’s van deze kunstenaars nog altijd religieus. Kunstenaars maakten hierbij vaak gebruik van verborgen symboliek. Het op een logische, onopvallende manier opnemen van voorwerpen met een symbolische betekenis werd als blijk van grote vaardigheid beschouwd.