De luitspeelster ca. 1665

Jan Steen is vooral bekend om zijn genrestukken met taferelen uit het dagelijks leven. Hij schildert een groot aantal onderwerpen, variërend van drinkende gezelschappen en slonzige huishoudens tot doktersbezoeken waarbij de patiënt in kwestie lijdt aan liefdesverdriet. Deze situaties brengt hij in beeld met een flinke dosis humor en ironie, waarbij het menselijk gedrag regelmatig op de hak wordt genomen.

In dit werk lijkt de vrouw met de luit op de voorgrond de hoofdrolspeelster. Ze kijkt de toeschouwer verleidelijk aan en trekt de aandacht met haar decolleté, dat wordt geaccentueerd door het licht dat erop valt. Steen benadrukt de vrouw ook door het gebruik van heldere kleuren voor de kleding en door de virtuoze weergave van de glanzende stoffen. Maar de vager geschilderde figuren in de achtergrond verschaffen meer duidelijkheid over wat er gaande is.

De man aan de tafel staart met het hoofd steunend op de linkerhand naar de luitspeelster, terwijl zijn glas wordt bijgeschonken. Enerzijds lijkt het alsof we te maken hebben met een man met een gebroken hart die troost zoekt bij de klanken van de luit. In de 17de-eeuwse schilderkunst wordt muziek wel vaker ‘voorgesteld’ als medicijn tegen liefdesverdriet. Anderzijds zou het hier kunnen gaan om een bordeelscène. Het tafereel met de blote putti aan de muur en de wijnschenkende vrouw wijzen in deze richting. De oudere vrouw speelt dan de rol van koppelaarster: zij bemiddelt tussen de prostituee en haar klant.